Từ Watergate đến Cinnamongate - Rúng Động và Tranh Cãi

Năm 1972, một vụ đột nhập tưởng chừng đơn giản tại tòa nhà văn phòng Watergate ở Washington D.C. đã châm ngòi cho một cơn bão chính trị. Vụ việc không chỉ dừng lại ở hành động đột nhập, mà còn phơi bày một mạng lưới lừa dối, nghe lén và che đậy tinh vi vươn đến tận văn phòng cao nhất của chính phủ Hoa Kỳ, buộc Tổng thống Richard Nixon phải từ chức.

Kể từ đó, hậu tố "-gate" đã vĩnh viễn đi vào từ điển toàn cầu. Nó không còn chỉ là tên một tòa nhà, mà trở thành biểu tượng cho bất kỳ bê bối (scandal) nào có liên quan đến sự che đậy, lạm dụng lòng tin và vi phạm đạo đức nghiêm trọng.

Hình từ teachingamericanhistory

Bốn thập kỷ sau, thế giới Cà phê Specialty cũng tìm thấy "Watergate" của riêng mình. Không có băng ghi âm, không có chính trị gia, nhưng tâm chấn của nó cũng là sự gian manh, vượt trên giá trị “Cà phê Specialty”, lẻn vào kẽ hở của luật thi cà phê Thế Giới để tạo ra một cuộc khủng hoảng lòng tin sâu sắc. Cũng từ đó, ngành cà phê Specialty bắt đầu phân rã thành nhiều hướng.

Ngành công nghiệp này gọi nó là: "Cinnamongate" (Bê bối Hương quế).

Mọi chuyện bắt đầu trong các phòng cảm quan đại chúng và trên sân khấu của các cuộc thi cà phê danh giá nhất thế giới (như World Barista Championship, World Brewers Cup). Các giám khảo và chuyên gia Q-Grader bắt đầu nhận thấy một điều kỳ lạ. Hàng loạt mẫu cà phê, đặc biệt là từ Colombia, đột nhiên bùng nổ một hương vị giống hệt nhau: Hương quế (cinnamon). Hương vị đầy trực diện, nồng đậm, lấn át, từ nóng đến nguội và... giống hệt nhau một cách đáng ngờ.

Ngay lập tức, một câu hỏi lớn được đặt ra: Đây là sự đột phá về terroir (thổ nhưỡng)? về sơ chế lên men? hay là sự can thiệp của hương liệu?

Sự thật dần được phơi bày, và nó còn tệ hơn những gì người ta nghi ngờ. "Cinnamongate" không phải là một giống cà phê mới hay một kỹ thuật lên men kỳ diệu.

Hình từ baristahustle

Đó là hành vi tẩm ướp (Infusion) đầy tinh vi, có chủ đích từ quá trình lên men.

Một số nhà sản xuất (producer), vì muốn đạt điểm số cảm quan cao ngất ngưởng và bán được giá cao, đã cho các chất tạo hương ngoại lai vào bể lên men cà phê. Thủ phạm không chỉ có quế; người ta còn tìm thấy bằng chứng của dung dịch trái cây cô đặc, tinh dầu, và các loại thảo mộc khác.

Hành vi tẩm ướp này, về bản chất, không khác gì việc sản xuất cà phê tẩm. Tuy nhiên, nó lại được ngụy trang một cách tinh vi. Sự che đậy (The Cover-up) chính là trọng tâm của bê bối. Các nhà sản xuất này KHÔNG công bố hành vi của mình. Họ dán nhãn những lô cà phê này là "Lên men Yếm khí Kéo dài" (Extended Anaerobic) hay "Sơ chế Sáng tạo" (Experimental Processed). Họ đã bán một sản phẩm "có hương liệu" dưới vỏ bọc của một sản phẩm "tự nhiên".

Giống như Watergate đã làm xói mòn lòng tin vào chính phủ, Cinnamongate đã rạch ngã rẽ chí tử vào nền tảng của ngành Cà phê Specialty, vốn được xây dựng dựa trên sự minh bạch và tôn vinh nguồn gốc.

Sự sụp đổ của "Terroir": Các nhà sơ chế tìm mọi cách mô phỏng hương vị của Gesha tìm kiếm hương hoa nhài, hương bergamot, hay hương vị mới lạ để tăng gía trị sản phẩm. Vả giá trị của đất đai và giống bị lu mờ hoàn toàn trước kỹ thuật "trang điểm" này.

Nó tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh giữa nhà nông dân trồng giống Catimor có thể dễ dàng tẩm hương quế có giới hạn, và bán với giá 2,000,000/kg, đè bẹp một nông dân khác đã dành cả đời để canh tác hữu cơ một giống THA1/THA2 thuần chủng.

Bê bối này cũng làm lộ ra một "vùng xám" đạo đức khổng lồ giữa Đồng lên men (Co-fermentation) và tẩm hương tinh vi (Sophisticated Infusion). Cinnamongate buộc ngành công nghiệp phải đối mặt với một sự thật: Ranh giới giữa việc "tăng cường hương vị" (enhancing) và "tẩm ướp" (flavoring) là cực kỳ mỏng manh. Nó không nằm ở bản chất kỹ thuật, mà nằm ở tính minh bạch của người làm.

Giống như Watergate, bê bối "Cinnamongate" buộc ngành cà phê phải nhìn lại mình và đặt ra câu hỏi: Liệu khi nào chúng ta công bố một "Luật Minh bạch" (Transparency Law) và danh sách đen (black list) dành cho mọi nhà sản xuất?

Cơn bão đã qua, nhưng dư chấn của nó vẫn còn đó. Lòng tin đã bị phá vỡ, và ngành cà phê đặc sản sẽ mất rất nhiều thời gian để xây dựng lại nó từ đống tro tàn của những thanh quế. Thế mới hiểu vì sao Best of Panama lại có giá cao kỷ lục đến thế.