Vị chua – Yêu và được Yêu

“Bóng tối đen như ly cà phê” lời bài hát Bóng tối ly cà phê - Dương Thụ, như một định kiến đã ăn sâu vào văn hóa uống cà phê của người Việt. Dù ở Sài Gòn, Hà Nội hay Buôn Ma Thuột, hình ảnh ly cà phê đen đặc, nhỏ giọt qua phin với vị đậm và hậu đắng kéo dài đã trở thành biểu tượng. Nó không chỉ là một thức uống, mà là một nghi thức sống, của ban sớm, của sự tỉnh táo, của nam tính, của sự mạnh mẽ và "chất".

Tứ Đ - Đen Đậm Đặc Đắng

Nhưng chính lời hẹn đầu ấy “đắng mới đúng” cũng vô tình trở thành một cái khuôn, trói buộc cảm nhận của biết bao thế hệ người uống cà phê. Bất kỳ thứ gì lệch khỏi vị đắng ấy, như một chút chua thanh, lập tức bị nghi ngờ là “cà phê dở”, “cà phê có vấn đề”, thậm chí là “pha tạp chất”.

Tại sao lại như vậy? Có lẽ vì chúng ta chưa từng thật sự có cơ hội được làm quen với cà phê chất lượng cao, những hạt cà phê được sơ chế sạch, rang đúng độ để giữ lại toàn bộ "nhạc tính" của chúng, từ hương hoa, quả mọng đến các nốt chua tinh tế. Trong một thời gian dài, cà phê đậm đắng không chỉ là gu mà còn là cách để che đi những khuyết điểm trong hạt, do kỹ thuật sơ chế còn yếu, hoặc do nhu cầu thị trường đòi hỏi giá rẻ, năng suất cao.

Vì thế, khi vị chua xuất hiện, nó không chỉ là một thách thức vị giác, mà còn là một thách thức tâm lý.

Vị chua trong cà phê không giống như vị chua của chanh hay giấm, mà thường mang theo những tầng hương phức hợp: chua thanh của cam, ngọt nhẹ của quả mọng, mùi thơm của mận chín hay thậm chí là dư vị như rượu vang. Đó là dấu hiệu của một hạt cà phê được sơ chế kỹ lưỡng và rang đúng độ, không quá sâu để tránh cháy khét, cũng không quá nông để mất đi cấu trúc hương vị.

Vòng tròn vị chua

Nếu xem việc rang cà phê là một cuộc trò chuyện, thì Người rang hồ sơ sáng màu là người biết lắng nghe. Họ không cố áp đặt khẩu vị của mình lên hạt cà phê, mà kiên nhẫn tìm hiểu, chạm đến tận sâu từng lớp hương vị. Để làm được điều đó, họ phải có kiến thức, kỹ năng và, quan trọng nhất, một tình yêu vô điều kiện dành cho hạt cà phê.

Rang sáng không phải là sự dễ dãi, mà là sự dũng cảm. Dũng cảm để không che giấu, không uốn nắn. Dũng cảm để tin rằng: cái đẹp thật sự cần được bộc lộ, chứ không cần giấu mình trong lớp mặt nạ đắng đậm.

Tình yêu với vị chua không đến một cách dễ dàng. Nó đòi hỏi sự mở lòng, giống như khi ta học cách yêu một người không giống với kỳ vọng ban đầu. Ban đầu, ta có thể thấy vị chua “lạ lẫm”, “khó hiểu”, thậm chí “gây khó chịu”. Nhưng khi ta học cách lắng nghe, khi ta hiểu rằng đằng sau vị chua ấy là một câu chuyện về đất, về người trồng, về khí hậu, về giống cây, ta sẽ thấy mình đang bước vào một mối quan hệ mới, không phải chỉ với cà phê, mà với chính cảm nhận của bản thân.

Hồ sơ rang sáng màu

Có lẽ, một trong những sai lầm lớn nhất của Người Việt ta là gán cho vị chua vai trò “có vấn đề”, trong khi đó lại là điểm chạm của sự tinh tế. Triết gia Nietzsche từng nói: "Ai không từng đau khổ sẽ không hiểu được chiều sâu của niềm vui." Có lẽ, với vị giác cũng vậy, nếu ta không dám bước ra khỏi sự an toàn của vị đắng quen thuộc, ta sẽ không bao giờ hiểu được niềm vui sâu sắc khi phát hiện ra vị acid dịu nhẹ trong một tách cà phê Việt Nam, dù Chè hay Vối, được lên men chất lượng.

Yêu vị chua không đơn thuần là thay đổi khẩu vị. Nó là một sự chuyển mình của tư duy tiêu dùng, là dấu hiệu của một cộng đồng uống cà phê đang trưởng thành. Khi vị chua được yêu, cà phê chất lượng cao sẽ không còn là “thức uống của dân sành”, mà sẽ dần bước vào đời sống hàng ngày của đại chúng.

Và khi điều đó xảy ra, Vị chua không còn là “lỗi lầm”, mà là lời thì thầm chân thành của hạt cà phê chất lượng đang mong được lắng nghe, được hiểu, và được yêu.

Triết gia Nietzsche