Niềm tin của BOSGAURUS COFFEE vào THA2

Câu chuyện về THA2 (tên mới cho giống nghiên cứu THA4 của WASI), một giống cà phê Arabica triển vọng ở Việt Nam, trở nên đặc biệt thú vị khi gắn với niềm tin của BOSGAURUS COFFEE rằng giống này có thể đạt 89-90 điểm trong các cuộc thi quốc tế. Để hiểu rõ cơ sở của niềm tin ấy, chúng ta cần nhìn sang Yunnan – Trung Quốc, nơi có điều kiện canh tác tương đồng, từng gặp định kiến với giống Catimor, nhưng nay lại vươn lên mạnh mẽ trong sân chơi cà phê Specialty toàn cầu.

Lịch sử cà phê Yunnan: Từ bụi rậm đến đấu trường quốc tế

Từ những hạt giống đầu tiên…

Cà phê du nhập vào Yunnan từ cuối thế kỷ 19 do các nhà truyền giáo Pháp mang từ Việt Nam sang Dali. Đến đầu thế kỷ 20, người Jingpo ở vùng Dehong tiếp tục đưa cà phê từ Myanmar về trồng. Tuy nhiên, do thiếu hạt giống và kỹ thuật, cây cà phê phát triển chậm chạp, chủ yếu trong các nông trại nhỏ.

Giai đoạn công nghiệp hóa

Sự kiện quan trọng là khi Nestlé – tập đoàn thực phẩm lớn nhất thế giới – chọn Yunnan làm trung tâm sản xuất cà phê từ năm 1988. Họ xây dựng các trang trại mô hình, tuyển chọn 79 giống, và chọn Catimor (lai giữa Caturra và Timor Hybrid) vì năng suất cao, kháng bệnh tốt, và phù hợp với nông dân địa phương.

Dù bị coi là “hàng phổ thông”, Catimor Yunnan bắt đầu được cải tiến nhờ:

• Độ cao canh tác lớn hơn (~1.600–1.700m).
• Chăm sóc nông học bài bản hơn.

Kết quả là, từ một giống “hạng hai”, Catimor ở Yunnan nay được công nhận là loại tốt nhất trong họ Catimor toàn cầu.

Thành tựu nổi bật – Khi Catimor lên sàn danh giá

Dữ liệu từ Cup of Excellence (COE)

Trong các cuộc thi COE – giải thưởng cao nhất cho cà phê Specialty:

• Catimor từ farm Lanni Tang (Yunnan COE 2025) đạt 89.08 điểm.
• Catimor của Yosniyom Coffee (Thailand COE 2024) đạt 89.20 điểm.
• Trong khi đó, Java từ Coffee De Hmong Bio đạt 91.80 điểm – cho thấy Catimor có thể tiệm cận sát các giống quý hiếm.

Như vậy, một Catimor được trồng đúng vùng, chăm đúng cách, và chế biến đúng tiêu chuẩn hoàn toàn có thể đạt trên 89 điểm – ngưỡng “specialty top-tier”.

Giống Yunka – Làn gió mới cho cà phê Trung Hoa

Yunka No.1, No.2: Thành tựu 21 năm nghiên cứu

Được phát triển bởi Viện Khoa học Nông nghiệp Yunnan từ 1967, dòng Yunka là bước tiến quan trọng nhằm tạo giống Arabica có bản quyền nội địa, nâng cao chất lượng và giảm phụ thuộc giống ngoại.

Yunka No.2 có:

• Điểm cup: 86.75 (trong nội địa).
• Hương vị: cam chanh, caramel, hạt dẻ.
• Phù hợp với rang nhạt – sáng acid – phù hợp specialty brew.

Đây là sự lai tạo giữa Catimor và các giống Arabica cao cấp, nhằm kết hợp sức sống với độ phức tạp hương vị – một điểm mà THA2 cũng đang theo đuổi.

Yunka 1962 – “Gấu trúc” của cà phê Trung Quốc

Với diện tích chỉ 8,5 mẫu và năng suất 1.5 tấn trái/năm, Yunka 1962 là giống quý hiếm, từng được trưng bày tại triển lãm Hamburg năm 1963. Nó đại diện cho “đẳng cấp cao nhất của cà phê Yunnan”, thể hiện qua độ cao, terroir, và hương vị độc đáo.

Vì sao niềm tin vào THA2 có cơ sở?

Góc nhìn khoa học: Địa sinh học và khí hậu

• THA2 (giống lai Catimor với Heirloom) trồng ở độ cao >1.200m tại Việt Nam – tương đồng với vùng Baoshan, Pu’er của Yunnan.
• Những vùng này có khí hậu bán nhiệt đới, mưa đúng mùa, đất đỏ bazan, lý tưởng để phát triển acid và hương.

Giống như Yunnan, Việt Nam có thể tạo điều kiện lý tưởng để các giống Catimor “thăng hạng” hương vị nếu được đầu tư đúng.

Góc nhìn xã hội học: Tư duy mới của nông dân

Từ năm 2010, làn sóng specialty coffee đã khơi dậy niềm đam mê đổi mới trong cộng đồng cà phê Yunnan. Các chương trình như “Yunnan Decade Plan” hay “Coffee Road Trip” giúp nông dân tiếp cận cảm quang, cách pha, học cách định vị chất lượng chính sản phẩm của mình.

Tại Việt Nam, mô hình tương tự cũng đang phát triển với các farm như future farm, Hung farm, Radar farm, Moonshine, v.v.. cho thấy sự lan tỏa của văn hóa specialty và khả năng chuyển hóa chất lượng.

Góc nhìn triết học: Niềm tin như một lối đi

Immanuel Kant từng nói: "Niềm tin là điều kiện để hành động có ý nghĩa." BOS. không chỉ nhìn vào “điểm số” mà nhìn thấy con đường: giống tốt + chăm sóc tốt + chế biến tốt → cà phê đặc sản → giá trị cao hơn cho nông dân.

Việc nhìn thấy Catimor đạt 89 điểm ở COE không chỉ là con số, mà là bằng chứng cho một triết lý phát triển bền vững, bản địa, mang dấu ấn Đông Á.

Những thách thức còn lại

Tuy nhiên, như Yunnan đã trải qua:

• Không thể chỉ trông vào giống – chế biến, tưới tiêu, thu hoạch, lên men… đều cần nâng chuẩn.
• Không thể chỉ trông vào niềm tin – cần cả thị trường nội địa đủ mạnh để nâng đỡ giá trị.
• Không thể thay đổi toàn bộ trong một mùa – phải đi từ pilot farm, đến cộng đồng, rồi đến chuỗi giá trị minh bạch.

Từ Yunnan nhìn về THA2 – Một hy vọng có căn cứ

Câu chuyện của Yunnan là minh chứng sống động rằng giống Catimor không hề kém, nếu ta biết cách yêu thương và đầu tư đúng chỗ. Cà phê THA2 có thể là "Yunka mới của Việt Nam" nếu được nuôi dưỡng bởi:

• Kiến thức khoa học,
• Niềm tin mạnh mẽ, và
• Thị trường biết đánh giá công bằng.

Với bối cảnh hiện tại, điểm 89-90 không còn là giấc mơ xa, mà là một mục tiêu khả thi nếu ngành cà phê Việt Nam tiếp tục học hỏi từ Yunnan, và bản thân THA2 được nuôi lớn bằng tâm huyết giống như hành trình mà Yunnan đã đi qua trong hơn 100 năm qua.