Từ Trạm Hành đến Cup of Excellence: BOSGAURUS COFFEE, Tramhamin và Hạt Giống Arabica Việt Nam
Khi một hợp tác xã nhỏ mở lối mòn đầu tiên
Giữa vùng cao nguyên mù sương Trạm Hành - Đà Lạt, có một hợp tác xã chỉ với vài chục hecta cà phê và vài hộ xã viên. Nhưng từ nơi tưởng như nhỏ bé ấy, một sự kiện lớn đang khởi đầu: bốn xã viên của Hợp tác xã cà phê Tramhamin đã được cử tham gia lớp đào tạo Cup of Excellence (COE) lần đầu tiên tổ chức tại Việt Nam, tại Hà Nội. Đây không chỉ là một sự kiện đào tạo, mà là một lời tuyên bố âm thầm nhưng rõ ràng: nông dân Việt Nam, nếu được trao cơ hội và đồng hành đúng cách, hoàn toàn có thể bước vào sân chơi đỉnh cao của ngành cà phê thế giới.
Ở các quốc gia từng tổ chức COE như Colombia, Ethiopia, Thái Lan, Đài Loan hay Vân Nam (Trung Quốc), sự xuất hiện của nông dân tại các lớp học COE từng là bước ngoặt làm thay đổi cả cách canh tác và tư duy thị trường. Với Việt Nam, bốn xã viên của Tramhamin cùng những người tham gia khóa đào tạo không chỉ đại diện cho riêng họ, họ đang đại diện cho khát vọng của Arabica Việt.
BOSGAURUS COFFEE: Không chỉ làm cà phê, mà làm văn hóa
Đứng sau câu chuyện ấy là BOSGAURUS COFFEE, một cái tên quen thuộc trong giới cà phê Specialty Việt Nam, không chỉ vì chất lượng sản phẩm mà vì triết lý hoạt động. BOS. không định nghĩa mình bằng số lượng chi nhánh hay các sản phẩm theo xu hướng. BOS. được định nghĩa bởi giá trị đạo đức, sự minh bạch và mối quan hệ công bằng với nông dân.
Là một trong số ít doanh nghiệp tại Việt Nam theo đuổi triết lý Truly Specialty Coffee, BOS. làm cà phê không phải để đạt điểm cao cho bằng được, mà để theo đuổi sự tử tế trong mọi khâu: từ lựa chọn giống, sơ chế, cho đến mối quan hệ dài hạn với người nông dân. Họ đầu tư vào đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật, và quan trọng nhất – thỏa thuận giá công bằng, cùng hướng đến phát triển bền vững.
Tramhamin, đối tác của BOS., không đơn thuần là nơi cung ứng cà phê. Đó là không gian nơi những ước mơ được cùng nhau gieo trồng. Việc đưa bốn nông dân đi học COE không nhằm "gắn mác" quốc tế, mà là để kích hoạt nội lực tri thức trong người làm cà phê. BOS. hiểu rằng: một ly cà phê ngon không thể đến chỉ từ thiết bị hiện đại hay điểm số cảm quan – mà từ sự hiểu biết và tự tin của chính người trồng cà phê.
Tại Tramhamin, tri thức không chỉ được giữ cho từng cá nhân xã viên, mà được chia sẻ để nâng toàn thể hợp tác xã – và rộng hơn, cả cộng đồng Arabica Việt.
Cup of Excellence: Cánh cửa danh dự không dành cho tất cả
Cup of Excellence (COE) là nền tảng uy tín bậc nhất của ngành cà phê thế giới. Đây không đơn thuần là một cuộc thi, mà là hệ sinh thái tuyển chọn, đánh giá và kết nối cà phê chất lượng cao với người mua toàn cầu.
Mỗi mẫu cà phê phải trải qua hệ thống đánh giá cảm quan mù (blind cupping) nhiều vòng, do cả giám khảo quốc gia và quốc tế chấm điểm. Cà phê cần đạt tối thiểu 86 điểm để vượt qua vòng sơ loại, và trên 87 điểm để được đưa ra đấu giá quốc tế. Những mẫu vượt mốc 90 điểm sẽ được trao tặng Presidential Award – một vinh danh hiếm hoi chỉ dành cho những hạt cà phê tuyệt hảo.
Việt Nam chưa từng tổ chức COE. Nhưng với lớp đào tạo đầu tiên được tổ chức, cánh cửa đang dần mở ra. Và Tramhamin, với sự đồng hành của BOSGAURUS, là một trong những tập thể đầu tiên dũng cảm gõ cánh cửa ấy bằng tri thức và sự sẵn sàng.
Cà phê đạt 89 điểm: Một lời khẳng định từ Việt Nam
Trong một buổi đánh giá cảm quan (cupping) tại lớp học COE, mẫu cà phê Gesha sơ chế theo phương pháp Bánh Mì Bò Kho (BWSB), một sáng tạo từ BOSGAURUS, đã đạt 89 điểm từ giám khảo chính (head judge), các giám khảo (Judges), và các học viên. Con số này không chỉ là một cột mốc. Nó là bằng chứng rằng Arabica Việt Nam hoàn toàn có thể đạt chuẩn COE, nếu được đầu tư đúng hướng.
THA1, THA2: Những giống cây mở ra tương lai bền vững
Không thể nói đến tương lai Arabica Việt Nam mà bỏ qua giống cây trồng. Trong nhiều năm, Catimor là lựa chọn phổ biến vì khả năng chống bệnh và năng suất, nhưng lại kém cạnh về chất lượng cảm quan. BOSGAURUS đang khuyến khích các hộ trồng cà phê tại Tramhamin thử nghiệm giống THA1 và THA2 – được phát triển bởi Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên.
THA2, được BOSGAURUS đặc biệt kỳ vọng, mang đặc điểm của Heirloom vượt trội, hứa hẹn hương thơm và cấu trúc vị tinh tế. Việc thử nghiệm này không chỉ là chuyển đổi giống, mà là đặt nền móng cho một chiến lược lâu dài: xây dựng vùng trồng Arabica chất lượng cao, bền vững trước biến đổi khí hậu.
Tramhamin: Mô hình HTX kiểu mới, dám đầu tư vào con người
Điều đáng quý ở Tramhamin không chỉ là chất lượng cà phê, mà là cách tổ chức. Đây là một trong những HTX hiếm hoi dám đưa nhiều xã viên đi học lớp đào tạo COE – điều mà ngay cả nhiều doanh nghiệp lớn còn dè dặt. Đằng sau quyết định ấy là niềm tin: kiến thức không chỉ dành cho lãnh đạo, mà cần được lan tỏa đến từng người sản xuất.
Khi một người nông dân hiểu được cách đánh giá cà phê, nắm được nguyên lý sơ chế, họ không chỉ trồng cây, mà đang tạo ra sản phẩm có thể cạnh tranh toàn cầu.
BOSGAURUS và ước mơ về một tập thể xuất sắc
Khác biệt lớn nhất của BOSGAURUS không nằm ở sản phẩm cụ thể, mà ở tầm nhìn xây dựng một tập thể xuất sắc. Tập thể đó không chỉ có Barista hay Người rang, mà còn có Kỹ sư nông nghiệp, Nông dân và Người tiêu dùng. Mỗi người đều là mắt xích trong hành trình “hiểu và tôn trọng” cà phê như một thực thể sống, chứ không phải một mặt hàng thương mại đơn thuần.
Trong mối quan hệ với Tramhamin, BOS. không đóng vai trò người dẫn đường, mà là người đồng hành. Họ tin rằng năng lực sản xuất cà phê chất lượng bắt đầu từ tri thức ở trang trại, không phải chỉ ở máy rang hay điểm số đánh giá cảm quan. Vì thế, BOS. khuyến khích xã viên học COE, phát triển giống mới, nghiên cứu sơ chế và từng bước định vị Arabica Việt trên bản đồ Specialty toàn cầu.
Từ một mẻ cà phê nhỏ đến tương lai ngành
Ngành cà phê Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để vươn mình. Từ một quốc gia xuất khẩu cà phê hàng đầu thế giới, Việt Nam cần trả lời câu hỏi: Chúng ta có thể trở thành quốc gia nổi bật về chất lượng – chứ không chỉ là sản lượng?
Câu trả lời nằm trong cách những người trong Ngành đầu tư vào từng hạt giống, từng khóa đào tạo, từng mẻ sơ chế, từng lần cupping, từng câu chuyện kể với thế giới. Đó là cách để Arabica Việt không cần biện minh – mà tự mình tỏa sáng.
Arabica Việt Nam: Từ hoài nghi đến tự hào
Trên một ly cà phê đạt 89 điểm ấy, không chỉ có vị chua thanh, ngọt hậu hay cấu trúc cân bằng. Trên đó còn có công sức của người nông dân, triết lý của BOSGAURUS, sự tin tưởng từ một hợp tác xã và khát vọng của một thế hệ mới làm cà phê.
Đây không còn là câu chuyện của riêng một HTX hay một doanh nghiệp. Đây là câu chuyện của Arabica Việt Nam – bắt đầu từ từng hạt, từng người, từng ước mơ. Và nếu một ngày nào đó, Việt Nam đăng cai tổ chức Cup of Excellence của riêng mình, thì xin hãy nhớ rằng: hành trình đã bắt đầu từ một lớp học nhỏ ở Hà Nội, và những con người thầm lặng đã gieo mầm cho một tương lai lớn hơn chính họ.
